Η ανάγκη για νομοθετικές περιβαλλοντικές ρυθμίσεις τόσο στο διεθνή όσο και στον Κοινοτικό χώρο, προέκυψε τη δεκαετία του ’70, λόγω της ραγδαίας υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Οι κυριότερες συνδιασκέψεις, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που αποτέλεσαν τις μεγαλύτερες προσπάθειες για την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων για τη διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, είναι οι ακόλουθες:
1. Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης (1972)
Υιοθετήθηκαν δύο κείμενα: α) η διακήρυξη αρχών για το περιβάλλον και β) το πλάνο δράσης για το περιβάλλον. Σε αυτά διατυπώνονται οι θεμελιώδεις αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου και δρομολογείται η εκκίνηση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP)
2. Ίδρυση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη με έδρα τη Γενεύη (1983)
3. Παγκόσμια Συνδιάσκεψη του Ρίο- Συνάντηση Κορυφής για τη Γη (1992)
Από τη Συνδιάσκεψη του Ρίο προέκυψαν 5 Διεθνείς Συμβάσεις εκ των οποίων οι 2 είναι δεσμευτικές:
– Η σύμβαση για τη βιοποικιλότητα -δεσμευτική-
– Η σύμβαση Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) -δεσμευτική-. Αποτελεί σύμβαση που έχει ως στόχο τη σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε επίπεδο που να αποτρέπει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρεμβολή στο κλιματικό σύστημα, υπογράφηκε από την Ελλάδα στις 12.6.1992 και τέθηκε σε εφαρμογή στις 2.11.1994 (Πηγή: www.mfa.gr )
– Η Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη
– Η Agenda 21 που αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσης για τις υποχρεώσεις και την υλοποίηση των στόχων για την αειφορία τον 21° αιώνα
– Η δήλωση των αρχών για τη διαχείριση, διατήρηση και βιώσιμη ανάπτυξη των δασών.
– Δημιουργείται επίσης και μια νέα Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (CSD- Commission on Sustainable Development), στην οποία τα κράτη μέλη αναφέρονται ετήσια ως προς την πρόοδο που σημειώνουν όσο αναφορά στην επίτευξη των στόχων της Agenda 21
4. Η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ (2002, Ρίο+10)
– οδήγησε στην υιοθέτηση του Προγράμματος Δράσης του Γιοχάνεσμπουργκ (Johannesburg Plan of Implementation) και του 15ετούς Προγράμματος Εργασιών της Επιτροπής Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (2003-2017)
– επιτεύχθηκε συμφωνία για την αποκατάσταση των εξαντλημένων αποθεμάτων αλιείας για το 2015
5. Διάσκεψη της Κοπεγχάγης (2009)
Ονομάστηκε Συμφωνία της Κοπεγχάγης που αναγνωρίζει ότι απαιτούνται βαθιές περικοπές στις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων. Καθορίζει εθελοντικές δεσμεύσεις για περιορισμό των ρύπων χωρίς όμως να ορίζει τα ανώτερα ποσοστά και τις χρονικές δεσμεύσεις
6. Διάσκεψη του Κανκούν (Μεξικό, 2010)
H παγκόσμια κοινότητα συμφώνησε για τα ακόλουθα:
– ότι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας πρέπει να διατηρηθεί κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου
– συμφωνήθηκε η δημιουργία ενός ετήσιου <πράσινου ταμείου> οικονομικής ενίσχυσης του αναπτυσσόμενου κόσμου για τα επόμενα τρία έτη προκειμένου τα φτωχά κράτη να προσαρμοστούν στην πράσινη τεχνολογία
– να διατηρηθεί σε ισχύ το Πρωτόκολλο του Κιότο το οποίο επιβάλλει στα πλούσια κράτη δεσμευτικούς περιορισμούς για τις εκπομπές ρύπων
7. Διάσκεψη του Ντέρμπαν (2011, Νότιος Αφρική)
Η λεγόμενη Πλατφόρμα του Ντέρμπαν αποτελεί τον οδικό χάρτη για μια παγκόσμια πολιτική για το κλίμα με στόχο τη μείωση των εκπομπών των ρύπων του θερμοκηπίου καθώς και τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς, σε σχέση με το 1990
8. Συνδιάσκεψη του Ρίο +20 (20-22 Ιουνίου 2012)
Υιοθέτησε κείμενο με τίτλο «Το μέλλον που θέλουμε» (The future we want). 192 Κράτη ανανέωσαν τις πολιτικές τους δεσμεύσεις ως προς την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η θεματολογία της κάλυψε κυρίως τους τομείς της «Πράσινης Οικονομίας, στο πλαίσιο της Βιώσιμης Ανάπτυξης και της Εξάλειψης της Φτώχειας (Green Economy in the context of Sustainable Development and Poverty Eradication)» καθώς και το «Θεσμικό Πλαίσιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Institutional Framework for Sustainable Development)». Τα Κράτη συμφώνησαν να βρουν εναλλακτικές μεθόδους υπολογισμού του ΑΕΠ λαμβάνοντας υπόψη περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους. Τονίστηκε επίσης, η αναγκαιότητα αποκατάστασης της βιωσιμότητας των ωκεανών, αλλά και επιβεβαιώθηκαν οι δεσμεύσεις για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων
9. Διάσκεψη της Ντόχα (Δεκ. 2012, Κατάρ)
Ζητούμενο της διοργάνωσης ήταν να δοθεί μια παράταση στο Πρωτόκολλο του Κιότο μέχρι το 2020, οπότε αναμένεται να υπογραφεί μια νέα δεσμευτική συμφωνία για την Κλιματική Αλλαγή. Στη διάσκεψη συμμετείχαν 38 ανεπτυγμένες χώρες, ανάμεσά τους και η ΕΕ με τα 28 μέλη της, οι οποίες δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά 18% χαμηλότερο από εκείνο του 1990
10. Διάσκεψη της Βαρσοβίας ( 23 Νοεμ. 2013, Βαρσοβία)
195 κράτη συναντήθηκαν στη Βαρσοβία με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έως το 2015.Καθώς είχε ήδη δοθεί παράταση στο Πρωτόκολλο του Κιότο, μέχρι το 2020 (Διάσκεψη της Ντόχα), ζητούμενο της συνδιάσκεψης ήταν να επιτευχθεί μια παγκόσμια συμφωνία για την εφαρμογή της πλατφόρμας του Ντέρμπαν (Διάσκεψη του Ντέρμπαν), που θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Η νέα αυτή διεθνής συμφωνία θα πρέπει να είναι έτοιμη το 2015, ώστε να αρχίσει η εφαρμογή της από το 2020. Βασικό εμπόδιο στις διαβουλεύσεις των κρατών ήταν να γεφυρωθούν οι διαφωνίες μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών, ως προς το ποιος θα επωμιστεί το οικονομικό βάρος της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι κύριες διαφωνίες προκύπτουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο που υποχρεώνει μόνο τις ανεπτυγμένες χώρες να αναλάβουν δράση, αποκλείοντας έτσι χώρες όπως η Ινδία και ιδιαίτερα η Κίνα, που θεωρείται ο μεγαλύτερος παγκόσμιος ρυπαντής τα τελευταία χρόνια.
Τελικά οι σκληρές διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε 3 θετικά βήματα για την κλιματική αλλαγή:
– ότι πλέον τόσο τα ανεπτυγμένα όσο και τα αναπτυσσόμενα κράτη θα συμβάλλουν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, σε μία τελική συμφωνία η οποία θα υπογραφεί στο Παρίσι το 2015
– τέθηκε το ζήτημα των αποζημιώσεων των φτωχών χωρών που πλήττονται εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων, λόγω της κλιματικής αλλαγής και συμφωνήθηκε η δημιουργία ενός νέου θεσμού που να φροντίζει για αυτές τις αποζημιώσεις στο μέλλον
– αποφασίστηκε η δημιουργία ενός Ταμείου ενάντια της αποψίλωσης των μεγάλων δασών, με στόχο την καταπολέμηση της παγκόσμιας αποδάσωσης
11. Διάσκεψη στο Παρίσι (30 Νοεμ.-12 Δεκ. 2015)
Ύστερα από πολλά χρόνια διεθνών διαπραγματεύσεων, επιτεύχθηκε στο Παρίσι μια νέα παγκόσμια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία, με συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε επίπεδα αρκετά μικρότερα από 2 °C.
Όσον αφορά την ΕΕ, ο δεσμευτικός της στόχος είναι η εγχώρια μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40% σε σύγκριση με το 1990, έως το 2030. Τα κύρια στοιχεία της νέας συμφωνίας του Παρισιού είναι τα εξής:
– μακροπρόθεσμος στόχος: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να διατηρηθεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από 2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχιστούν οι προσπάθειες για περιορισμό της σε 1,5 °C.
– συνεισφορές: πριν και κατά τη διάσκεψη του Παρισιού οι χώρες υπέβαλαν ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα με στόχο τη μείωση των εκπομπών τους.
– φιλοδοξία: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να κοινοποιούν κάθε 5 χρόνια τις συνεισφορές τους για τον καθορισμό πιο φιλόδοξων στόχων
– διαφάνεια: δέχθηκαν επίσης να αναφέρουν μεταξύ τους και στο κοινό τις επιδόσεις τους σχετικά με την υλοποίηση των στόχων τους για την εξασφάλιση διαφάνειας και εποπτείας
– αλληλεγγύη: η ΕΕ και οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες θα εξακολουθήσουν να παρέχουν χρηματοδότηση για το κλίμα ώστε να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές και να θωρακιστούν έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής (http://www.consilium.europa.eu).
Η Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο που υπογράφτηκε το 1997. Ύστερα από τις τρεις πιο ρυπογόνες χώρες του πλανήτη (Αμερική, Κίνα και Ινδία), το Ευρωκοινοβούλιο επικύρωσε τη συμφωνία στις 4 Οκτωβρίου 2016, ενώ η Ελλάδα είναι η 63η χώρα που επικύρωσε τη συμφωνία στις 5 Οκτωβρίου 2016. Η 22η Παγκόσμια Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), 2016) θα γίνει στις 7-18 Νοεμβρίου 2016, στο Μαρακές του Μαρόκο (www.cop22-morocco.com).
